Ռոբերտ Լոուել | Պոեզիան վերստեղծում է ապրումը | հատված հարցազրույցից

- Դուք մոտիկից ծանոթ եք ավագ սերնդի բանաստեղծներին, օրինակ, Ֆրոսթին, նա պետք է որ մտերիմ լինի Ձեզ հետ:

- Այնպես պատահեց, որ մի անգամ ես նամակով դիմեցի Ֆրոսթին՝ ուղարկելով նաև խաչակրաց առաջին արշավանքի մասին իմ անվերջանալի դյուցազներգությունը, որ անճոռնի կերպով խզբզել էի տողած թղթերի վրա: Առաջին էջն աչքի անցկացնելուց հետո նա ասաց. «Պետք է կրճատել»: Ապա արտասանեց Քոլինզի բավական կարճ բանաստեղծություններից մեկը՝ «Խիզախների մշտնջենական քունը», և ավելացրեց. «Իհարկե, սա լավագույն բանաստեղծությունը չէ, սակայն նաև անչափ երկար չէ»: Եվ դա շատ բարեհոգի հնչեց: Հիշո՞ւմ եք, թե նա ինչպես էր արտահայտվում այն ձայնի մասին, որը վերածվում է պոեզիայի, և որպես օրինակ բերում էր բացարձակապես անհավանական՝ «Հիպերիոնի» սկիզբը, որտեղ խոսքը հավերժահարսի մասին է, որ սառը մատը հպում է իր պաղ շուրթերին. թվում է՝ էլ ի՞նչ ձայնի մասին կարող է խոսք լինել: Իսկ Ֆրոսթն ասում էր. «Ահա այստեղ Քիթսը մեր հետ կենդանի զրույց է վարում»: Ինձ համար դա հայտնություն էր. մինչ այդ «Հիպերիոնում» ինձ ապշեցնում էին Միլթոնի ոգուն հարազատորեն գրված ծանր տողերը: Չեմ հիշում, թե ինչ արեցի իմ այդ դյուցազներգությունը, սակայն հենց այն ժամանակ զգացի դրա երկարաբանությունն ու միապաղաղությունը:

- Հաճա՞խ եք շփվել Էլիոթի հետ:

- Բազմաթիվ հանդիպումներ ենք ունեցել, և նա մշտապես բարյացակամ է եղել իմ հանդեպ: Բանաստեղծություններս հրատարակելուց դեռ շատ առաջ նա գրադարակներում շարել էր իմ գրքույկները: Որոշակի իմաստով մեզ կապում էր Նոր Անգլիան:

- Ձեզ օգնո՞ւմ էր նրա քննադատական խոսքը:

- Նա միշտ  ամենաընդհանուր դիտողություններն էր անում: Երբ Ֆեյբերը հրատարակեց իմ առաջին գրքույկը, Էլիոթն ինձ մի շարք մանր հարցեր տվեց կետադրության վերաբերյալ, սակայն ոչ մի անգամ չնշեց, թե ինչն էր իրեն դուր եկել և ինչը՝ ոչ: Հետագայում նա այսպես արտահայտվեց իմ վերջին գրքի մասին. «Իմ կարծիքով, սա առաջնակարգ ստեղծագործություն է», կամ դրա նման մի բան. հաճելի , բայց շատ զուսպ: Ինձ թվում է, որ Էլիոթն անհամեմատ ավելի պակաս է կաշկանդված ձևի առումով, քան նրա բազմաթիվ հետնորդները. նրա ստեղծագործությանը միշտ էլ հատուկ է եղել 20-ական թվականների ազատ ոգին, և դա ինձ շատ է հրապուրում: Անկասկած է, որ նա և Ֆրոսթը Նոր Անգլիայի մեծագույն պոետներն են: Դժվար թե որևէ մեկը Սթիվենսին նորանգլիական բանաստեղծ անվանի, իսկ Էլիոթի ու Ֆրոսթի մասին չի կարելի չմտածել որպես խոսակցական ժառանգությամբ օժտված Նոր Անգլիայի անվիճելի ներկայացուցիչներ: Նրանք երկուսն էլ արտացոլում են այդ ավանդության զարգացումն ու քննադատությունը և, որպես պոետներ, թերևս, հավասարամեծ են: Ֆրոսթը յուրովի կյանքի կոչեց մեռած ավանդույթը: Նրա պոեզիան պետք է որ վախեցրած լիներ այն օրերի հրատարակիչներին. չէ՞ որ անչափ անսովոր, անչափ թարմ էր հենց առաջին տողից: Սակայն, միաժամանակ, հին պոեզիա էր և ոչինչ ընդհանուր չուներ ժամանակակից ոճի հետ, չհաշված, իհարկե, այն, որ ինքը՝ Ֆրոսթը, ժամանակի մեծագույն պոետներից մեկն է: Իսկ Էլիոթը հանդգնորեն ժամանակակից էր ու անհաշտ հակառակորդը ավանդապաշտների: Հիմա նրա մասին խոսում են որպես գրականության բռնապետի, սակայն ես համոզված եմ, որ նա ինքը գրականության մեջ ունեցած իր դիրքին վերաբերվել է զարմանալի տակտով ու ճարտարամտությամբ: Նրա հայացքները զուրկ են այն լայնախոհությունից, որին ինքս եմ ձգտում, սակայն ինձ թվում է, թե նա դրանք կենսագործում է զարմանալի պարկեշտությամբ, հետևողականությամբ ու առանց պահպանողականության: Էլիոթը կրկնել է այն, ինչ, իր խոսքերով ասած, արել է Շեքսպիրը. նրա բանաստեղծությունները ներկայանում են որպես մեկ միասնական պոեմ, մի անընդհատ ձև, որ հասցրել է հասունանալ ու շարունակում է աճել:

Աղբյուրը՝ Ընտրանի ամերիկյան և անգլիական պոեզիայի, Անգլերենից թարգմանությունը` Արտեմ Հարությունյան, Երևան – 2000