Իտալո Կալվինո | Ծառաբնակ բարոնը | համառոտ

Արկածային ոճով գրված ուտոպիստական այս վեպի գործողությունները ծավալվում են 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարի սկզբին և արծարծվում են հասարակական-քաղաքական, փիլիսոփայական և բնապահպանական խնդիրներ:

Հերոսը՝ բարոն Կոզիմո դի Ռոնդոն տասներկու տարեկանում ըմբոստանալով ճաշին անվերջ հրամցվող խխունջների դեմ, բարձրանում է ծառը և այլևս  հրաժարվում է ցած իջնել: Որոշում է երբեք ոտքերով չդիպչել գետնին:

Հարևան այգում ծանոթանում է Վիոլայի հետ, բայց նրա ուրախությունը երկար չի տևում, որովհետև Վիոլային ուղարկում են պանսիոն: Կոզիմոյին կերակուր և առաջին անհրաժեշտության իրեր է հասցնում Բյաջջոն՝ եղբայրը: Կոզիմոն նաև որս է անում, Ռոբինզոնի նման իրեն հագուստ է կարում այծի մորթուց և ձկնորսություն է անում: Գտնվելով ծառի վրա նա գրում է իդեալական պետության սահմանադրությունը, որը ուղարկում է Դիդրոյին: Նրա մասին լուրեր են շրջում ողջ Եվրոպայում: Ոմանք նմանեցնում են նրան հերմոֆրոդիտի, իսկ ոմանք՝ սիրենի: Վերադառնում է Վիոլան, որը զգալիորեն հասունացել և գեղեցկացել է: Սակայն նրանց սիրո բարձրակետը տևում է կարճ, նրանք գժտվում և բաժանվում են այս անգամ հավետ:

Կոզիմոյի վրա իջնում է խելահեղություն: Նա թռչկոտում է ծառերի վրա ցնցոտիներ հագած, սակայն հենց այդ ժամանակ էլ հրաշալիորեն տիրապետում է գրատպագության արվեստին: Աստիճանաբար բանականությունը նորից վերադառնում է նրա մոտ:

Այդ ժամանակ Ֆրանսիայում տեղի է ունենում հեղափոխությունը և Կոզիմոն եռագույն կոկարդը գլխարկին արտասանում է բոցեղեն ճառ ի պատիվ Ռուսոյի և Վոլտերի: Նա ոչնչացնում է անտառ թափանցած ավստրիացիների գունդը և կռվի է ոգեկոչում ֆրանսիական զորքին, որին գլխավորում է պոետ Պապիյոնը: Սակայն շուտով ֆրանսիական հանրապետական զորքը դառնում է կայսերական և զզվեցնում է տեղի բնակչությանը: Ինքը Նապոլեոնը հանդիպելով Կոզիմոյին ասում է, որ եթե չլիներ Նապոլեոն, կուզեր լինել Կոզիմո Ռոնդո:

Կոզիմոն ծերանում է: Նապոլեոնը ջախջախված է: Վատ սկիզբ ունեցած 19-րդ դարը գնալով ավելի վատն է դառնում: 18-րդ դարի բոլոր հույսերը դառել են մոխիր: Կոզիմոն պառկած է ծառի ճյուղին դրված մահճակալին և հանկարծ տեսնում է մոտեցող նավը: Նա բռնում է նավի խարսխից և հեռանում ու չքվում է ծավային հեռվում:

Այդպես կորչում է Կոզիմոն, չթողնելով մեզ անգամ հույս, որ երկիր կվերադառնա թեկուզ մեռած: 

Տես նաև Ումբերտո Էկո Վարդի անունը, Կազանովա Իմ կյանքի պատմությունը և Ալբերտո Մորավիա Անտարբեր մարդիկ