Մարինա Ցվետաևայի նամակը Ռայներ Մարիա Ռիլկեին


Սեն Ժիլ-սյուր-Վի,
9 մայիս 1926


Կարո՞ղ եմ Ձեզ այդպես կանվանել: Չէ՞ որ Դուք, որ մարմնավորված պոեզիան եք, պիտի իմանաք, որ Ձեր անունն իսկ բանաստեղծություն է: Ռայներ Մարիա.- սա հնչում է եկեղեցաբար, երեխայաբար, ասպետաբար: Ձեր անունը չի հանգավորվում արդիականության հետ. այն անցյալից է կամ էլ ապագայից՝ հեռվից: Ձեր անունը ցանկացել է, որ Դուք ընտրեք իրեն (Մենք ինքներս ենք ընտրում մեր անունները. կատարվածը միշտ սոսկ հետևանք է):
Ձեր մկրտությունը եղել է նախերգանքը Ձեր, և Ձեզ մկրտող քահանան հիրավի չի իմացել, թե ինչ է արել:
***
Դուք իմ ամենասիրելի բանաստեղծը չեք («ամենասիրելին» աստիճան է), Դուք բնության երևույթ եք, որը չի կարող իմը լինել, երևույթ, որը ոչ թե սիրում, այլ զգում ես ողջ էությամբ, կամ (սա ամե՜նը չէ) Դուք հինգերորդ տարերքն եք՝ ինքը՝ պոեզիան, կամ (սա ամե՜նը չէ) Դուք այն եք, ինչից ծնվում է պոեզիան, և ինչը ավելին մեծ նրանից՝ Ձեզնից:
Խոսքը ոչ թե Ռիլկե-մարդու (մարդն այն է, ինչին մենք դատապարտվա՜ծ ենք), այլ Ռիլկե-ոգու, որն ավելին է, քան բանաստեղծը, և որն ըստ էության հենց այդ պատճառով է ինձ համար Ռիլկե կոչվում, Ռիլկե՝ գալիքից:
Դուք պետք է Ձեզ նայեք իմ աչքերով. նրանց ընդգրկումով Ձեզ ընդգրկեք, ինչպես ես եմ Ձեզ նայելիս ընդգրկում Ձեզ, ընդգրկեք լայնությամբ և խորությամբ:
Ձեզանից հետո ի՞նչ է մնում անել բանաստեղծին: Կարելի է հաղթահարել վարպետին (օրինակ՝ Գյոթեին), բայց հաղթահարել Ձեզ՝ նշանակում է (կնշանակեր) հաղթահարել պոեզիան: Բանաստեղծը նա է, ով հաղթահարում է (պետք է հաղթահարի) կյանքը:
Դուք անհաղթահարելի խնդիր եք ապագա բանաստեղծների համար: Ձեզնից հետո եկող բանաստեղծը պետք է հենց Դուք լինեք, այսինքն՝ Դուք պետք է մեկ անգամ էլ ծնվեք:
Դուք վերադարձնում եք բառերին իրենց նախնական իմաստը, իսկ իրերին՝ իրենց նախնական բառերը (արժեքները): Օրինակ, եթե Դուք ասում եք «մեծաշուք», Դուք խոսում եք «մեծ շքեղության»՝ բառի ծագման ժամանակ ունեցած նշանակության մասին: (Իսկ հիմա «մեծաշուքը» ընդամենը ջնջված բացականչական նշան է):
Ես այս ամենը Ձեզ ռուսերեն ավելի պարզ կասեի, բայց չեմ ուզում չարչարել Ձեզ՝ ռուսերեն կարդալով, ավելի լավ է չարչարեմ ինձ՝ գրելով գերմաներեն:
***
Ձեր նամակում առաջին բանը, որ նետեց ինձ ուրախության գագաթնակետին (չբարձրացրեց, չհասցրեց), մայիս բառն էր, որ Դուք գրում եք «y»-ով՝ դրանով իսկ բառին վերադարձնելով իր հնամենի ազնվականությունը: «i»-ով մայիսի մեջ ասես մայիսմեկյան ինչ-որ բան կա՝ ոչ աշխատավորության տոնից, որ (հնարավոր է) դեռ ապագայում կարող է շատ գեղեցիկ լինել, այլ նշանվածների և սիրահարների (ոչ շատ ուժեղ) անմեղ բուրժուական մայիսից:
***
Մի քանի կարճ (անհրաժեշտ) կենսագրական տեղեկություններ. ռուսական հեղափոխությունից (ոչ հեղափոխական Ռուսաստանից. հեղափոխությունը երկիր է՝ իր սեփական և հավերժական օրենքներով) ես հեռացա և Բեռլինով գնացի Պրահա՝ ինձ հետ վերցնելով Ձեր գրքերը: Պրահայում առաջին անգամ կարդացի «Վաղ շրջանի բանաստեղծություններ»-ը: Ես սիրեցի Պրահան առաջին իսկ օրվանից, որովհետև Դուք այնտեղ եք սովորել:
Պրահայում ապրեցի 1922-1925թթ, երեք տարի, իսկ 1925թ նոյեմբերին մեկնեցի Փարիզ: Դուք դեռ այնտե՞ղ էիք:
Այդ դեպքում, եթե Դուք այնտեղ էիք.
Ինչու ես Ձեզ մոտ չեկա՞: Որովհետև Ձեզ աշխարհում ամենից շատ եմ սիրում: Շատ պարզ: Եվ նաև այն պատճառով, որ Դուք ինձ չեք ճանաչում: Տառապող հպարտությունից, պատահականության (կամ ճակատագրի, ինչպես ուզում եք) առաջ եղած դողից: Իսկ գուցե վախի՞ց, որ Ձեր սենյակի շեմին կհանդիպեմ Ձեր սառը հայացքին (Չէ՞ որ Դուք ուրիշ կերպ ինձ նայել չէի՜ք կարող: Եվ եթե անգամ կարողանայիք, դա կլիներ օտար մեկին ուղղված հայացք, չէ՞ որ Դուք չէ՜իք ճանաչում ինձ, այսինքն, միևնույն է՝ սառն էիք):
Մի բան էլ. ես միշտ ընկալելու եք ինձ որպես ռուսի, իսկ Դուք ինձ համար՝ զուտ մարդկային (աստվածային) երևույթ: Սա է մեր չափազանց յուրահատուկ ազգի բարդությունը. մեր մեջ եղածը՝ մեր Ես-ը, եվրոպացիները համարում են «ռուսական»: (Նույնն էլ մեզ մոտ է կատարվում չինացիների, ճապոնացիների և նեգրերի՝ շատ հեռավորների և շատ վայրիների նկատմամբ):
***
Ռայնե՛ր Մարիա, ոչինչ կորած չէ, հաջորդ (1927) տարի կգա Բորիսը, և մենք միասին կգանք Ձեզ մոտ, որտեղ էլ Դուք լինեք: Ես Բորիսին շատ քիչ եմ ճանաչում, բայց սիրում եմ նրան, ինչպես սիրում են երբեք չտեսածներին (վաղ հեռացածներին, կամ նրանց, ովքեր դեռ առջևում են՝ մեր հետևից եկողներին), երբեք չտեսածներին կամ երբևէ գոյություն չունեցածներին: Նա այնքան էլ երիտասարդ չէ՝ իմ կարծիքով 33 տարեկան, բայց ասես տղա լինի: Նա բոլորովին նման չէ հորը (լավագույնը, ինչ կարող է անել որդին): Ես հավատում եմ միայն մոր տղաներին: Դուք նույնպես մոր տղա եք: Մայրական ճյուղին նման տղամարդը հենց դրանով է հարուստ (կրկնակի ժառանգություն):
Նա Ռուսաստանի առաջին բանաստեղծն է, այդ մասին գիտեմ ես ու էլի մի քանի հոգի, մնացյալը պետք է սպասեն նրա մահվանը:
***
Ես սպասում եմ Ձեր գրքերին, ինչպես ամպրոպներին, որոնք, ուզեմ թե ոչ՝ կճայթեն: Ինչպես սրտի վիրահատությունը (այլաբանությո՜ւն չէ, (քո) ամեն մի բանաստեղծություն խրվում է սրտիս մեջ և ճեղքում այն իր ձևով՝ ուզեմ, թե չուզեմ): Չուզենա՜լ:
Գիտես արդյոք՝ ինչո՛ւ եմ քեզ Դու ասում և սիրում քեզ…և…և...և. Որովհետև Դու ուժ ես: Ամենաբացառիկը:
***
Դու կարող ես չպատասխանել ինձ, ես գիտեմ՝ ինչ է ժամանակը, և ինչ է բանաստեղծությունը: Գիտեմ նաև՝ ինչ է նամակը: Ահա:
***
Վո կանտոնում, Լոզանում ապրած տարիներին, ես տասը տարեկան աղջնակ էի (1903) և շատ բան եմ հիշում այդ ժամանակներից: Հիշում եմ պանսիոնի մեծահասակ նեգրուհուն, որ պետք է ֆրանսերեն սովորեր: Նա ոչինչ չէր սովորում և մանուշակներ էր ուտում: Դա իմ ամենավառ հիշողությունն է: Կապույտ շուրթեր (նեգրերի շուրթերը կարմիր չեն), կապույտ մանուշակներ: Ժնևյան կապույտ լիճ. դա արդեն հետո:
***
Ես ի՞նչ եմ ուզում քեզանից, Ռա՛յներ: Ոչինչ: Ամեն ինչ: Որպեսզի դու թույլ տաս ինձ՝ իմ կյանքի ամեն մի պահի քեզ դարձնեմ հայացքս, ինչպես լեռանը, որ պահում է ինձ (ասես քարե պահապան հրեշտա՜կ):
Քանի դեռ չգիտեի քեզ, կարող էի և այդպես ապրել, հիմա, երբ գիտեմ քեզ, ինձ թույլտվություն է պետք:
Որովհետև իմ հոգին լա՛վ է դաստիարակված:
***
Բայց պետք է գրեմ քեզ, ուզում ես դու, թե՝ ոչ: Քո Ռուսաստանի մասին: («Արքաներ» շարքը և ուրիշներ): Շատ բաների մասին: Քո ռուսերեն տառերը: Գորովանք: Ես, որ ինչպես հնդիկը (կամ հնդկուհին), երբեք լաց չեմ լինում, քիչ մնաց…
***
Քո նամակը ես կարդացի օվկիանոսի ափին, օվկիանոսը կարդում էր ինձ հետ, մենք միասին էինք կարդում: Քեզ չի՞ անհանգստացնում, որ նա նույնպես կարդում էր: Ուրիշները չեն կարդա, ես չափազանց խանդոտ եմ (քո նկատմամբ՝ խանդոտ):
***
Ահա իմ գրքերը, կարող ես չկարդալ, դի՛ր դրանք քո գրասեղանին և հավատա ինձ՝ դրանք չեն եղել ինձանից առաջ: (Աշխարհում, ոչ էլ սեղանի՜ն):
***
Գիտե՞ք՝ ինչպես եմ այսօր (10-ին) ստացել Ձեր գրքերը: Երեխաները դեռ քնած էին (առավոտյան ժամը 7-ն էր), ես հանկարծակի վեր թռա և վազեցի դեպի դուռը: Եվ հենց նույն պահին, երբ իմ ձեռքը դռան բռնակին էր, բախեց փոստատարը՝ ուղիղ իմ ձեռքին:
Ինձ մնում էր միայն ավարտել շարժումը և բացելով դուռը՝ այդ նույն՝ դեռ թակոցը պահպանող ձեռքով ստանալ Ձեր գրքերը:
Ես դրանք դեռ չեմ բացել, այլապես այս նամակը չի գնա այսօր, իսկ այն պետք է հասնի Ձեզ:
***
Երբ իմ աղջիկը (Արիադնեն) դեռ շատ փոքր էր՝ երկու երեք տարեկան, նա քնելուց առաջ հաճախ հարցնում էր ինձ. «Իսկ դու կկարդա՞ս Ռայնեկե»:
Ռայներ Մարիա Ռիլկեն նրա մանկական սուր լսողությամբ դարձել էր Ռայնեկե: Երեխաները դադարները չեն զգում:
***
Ես ուզում եմ քեզ գրել Վանդեի՝ իմ հերոսական ֆրանսիական հայրենիքի մասին: (Ամեն երկրում և ամեն հարյուրամյակում լինում է գոնե մեկ հայրենիք, այդպես չէ՞): Ես այստեղ եմ հանուն անվան: Երբ իմ նման մարդը չունի ոչ դրամ, ոչ ժամանակ, նա ընտրում է ամենաանհրաժեշտը՝ կենսականը:
***
Շվեյցարիան ներս չի թողնում ռուսներին: Բայց լեռները պետք է հետ քաշվեն (կամ ճեղքվե՜ն), որպեսզի ես և Բորիսը գա՜նք քեզ մոտ:
Ես հավատում եմ լեռներին: (Իմ փոխած տողն է՝ ըստ էության նույնն է, քանի որ լեռները հանգավորվում են գիշերների հետ, չէ՞ որ դու այն գիտես):

Մարինա Ցվետաևա

Մարինա Ցվետաևայի նամակը Ռայներ Մարիա Ռիլկեին Մարինա Ցվետաևայի նամակը Ռայներ Մարիա Ռիլկեին Reviewed by ՏԱՐԸՆԹԵՐՑՈՒՄ on марта 23, 2017 Rating: 5
Технологии Blogger.