Դանիել Բուլանժե | Պատուհանը


Գյուղական մի պանդոկ էր, ուր շրջիկ առևտրականները գալիս են փնտրելու խաղաղ գիշերներ։ Սեղաններին աղոտ լույս էր ընկնում։ Հինգ միայնակ տղամարդ` իրարից հեռու նստած, ամեն մեկը մի լրագիր բացած, աղոթագիրք կարդացող քահանայի լրջությամբ աչքի էին անցկացնում նորությունները։ Սխրանք թե ոճիր` նրանք համակվում էին դեպքին մասնակից լինելու գիտակցությամբ և հանկարծ իրենց ավելի ծանրակշիռ ու կենսունակ էին զգում։ Գդալն ընկավ աղախնի ձեռքից` ճեղքելով թանձր լռությունը։ Ինչ-որ տեղից գալիս էր եռացող ջրի ձայն, իսկ պարտեզից լսվում էր տերևների խշշոցը, քանի որ քամի էր բարձրացել։ Դրսում գիշեր էր, տոթ ցերեկվան հաջորդած մեղկ գիշեր։
Հնչեց ժամը տասը, և ճանապարհորդները, մեկ մարդու պես կրկնելով միևնույն շարժումը, նայեցին ժամացույցներին։ Դուռը բացվեց։ Մի կին մտավ` գլխին ծղոտե գլխարկ, ձեռքին ճամպրուկ և գնաց գրանցման սենյակ, հետևից տանելով տղամարդկանց հայացքները։ Բարձրակրունկ կոշիկներով էր, վուշե բաճկոնով, մինչև աչքերն իջնող ցանցաքողով, կաշվե փափուկ ձեռնոցներով։ Տղամարդիկ զննիչ հայացքով գաղտագողի իրար նայեցին։ Եթե չլիներ կինը, կգնային քնելու` ուշ էր արդեն։ Մինչդեռ հիմա բոլորն էլ սպասում էին չքնաղ արարածի վերադարձին։ Ո՞ր սեղանին կնստեր արդյոք, ո՞ր մեկին բախտը կժպտար նրա հետ դեմ-դիմաց հայտնվելու, գուցե նույնիսկ հետը խոսելու։ Շրջիկ վաճառականները անսպասելիորեն հուզվել էին, թեև արտաքուստ նրանց լրջախոհ դիմակը ավելի էր կարծրացել։
Երբ տիկին Էրմինին աղախնի ուղեկցությամբ իջավ իր սենյակից, նրան թվաց, թե մոմե արձանների թանգարան է մտել։ Ոչ ոք աչք չէր թարթում։ Աղոտ լուսավորությունն ու լռությունը կաթնամշուշով էին լցրել օդը։ Աղախինը տիկին Էրմինիի սեղանին դրեց թերխաշ ձվեր և մի գավ գինի։ Իրենց սպասմանը պատշաճ տեսք տալու համար տղամարդիկ իրար հետևից մի-մի բաժակ խմիչք պատվիրեցին, և շուտով բոլորն էլ մոռացան, որ եկել են հանգստանալու։ Նրանք պատրաստ էին ամբողջ գիշեր նստել այդ տիկնոջ դիմաց և հիմա, լրագրով քողարկվելով, յուրաքանչյուրը աչքի պոչով նայում էր ախոյաններին, սպասելով, թե սրանցից մեկն ու մեկը ինչ վճիռ է ընդունելու։ Քամին շրխկացրեց պատուհանի փեղկը` ազդարարելով կարծես արթուն գիշերվա սկիզբը։ Ուր որ է ամպրոպ էր ճայթելու։ Բայց տիկին Էրմինին, ասես, ոչինչ չէր նկատում, չնայած շրխկոցի վրա տափակ պատյանից բնազդաբար հանել էր խոշոր սպունգի մեծության դիմափոշու աղվափնջիկը և հիմա դեմքն էր հարդարում։ Աղախինը մտքում հարց էր տալիս, թե այդ պարոնները երբ պիտի սրահն ազատեն, և գնաց իր մտահոգությունը հայտնելու տիրուհուն, որը հարևան սենյակում զբաղված էր հաշիվներով։ Ձվից հետո սերուցքով ելակ մատուցվեց, հետո մի լիքը սրճաման սուրճ, որ տիկին Էրմինին կես-կես բաժակ լցնելով` կում առ կում դատարկեց։ Այնուհետև պատվիրեց խմիչք, որը նախ ափերի մեջ տաքացրեց, հետո միայն սկսեց լեզվի ծայրով համտես անել։
Տասնմեկը խփեց, բայց ոչինչ չէր վկայում, թե այս էակը, որ գլխարկը չէր էլ հանել և շրթունքները կամացուկ շարժելով, կարծես, անդադար ինքն իր հետ էր խոսում, միտք ունի իր սենյակը քաշվել։ Նա նույնիսկ մի հայացքի էլ չէր արժանացրել ներկաներին, որոնցից մեկը աթոռին փռված, ձեռքերը գրպանները խոթած հորանջում էր։ Տիրուհին եկավ, արձակեց աղախնին, նստեց վաճառասեղանի մոտ` դեմքով դեպի սրահը և սկսեց զննել հավաքվածներին։ Նա ճանաչում էր իր մշտական հաճախորդներին: Այս մեկն ահա ամեն ամիս գալիս է, այն մյուսը` տարին երկու-երեք անգամ։ Նա մի պահ պատկերացրեց նրանց անդադրում ճամփորդությունները և երջանիկ զգաց, որ տեղաշարժվելու կարիք չունի, որ միշտ էլ իր տանն է։ Ի՜նչ կյանք են անում ուրիշները։ Վերջ ի վերջո դա նրանց գործն է, և հետո` տղամարդ են, բայց այս մեկը, այս կինը` իր բնականից ավելի խոշոր աչքերով, վրձնով քաշած շրթունքներով, իր գլխարկով ու ձեռնոցներով` որտե՞ղ է իրեն երևակայում։ Ի՞նչն է նրան այստեղ բերել։ Վի՞շտը. տեսքից չի երևում։ Հոգնածությո՞ւնը։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ չի գնում քնելու։ Ինչպե՞ս քշել սպասողական վիճակում գտնվող այս մարդկանց, որոնց հայացքները գամվել են տիկին Էրմինիի շրթունքներին, մինչդեռ սա սևեռուն նայում է բուխարու վրա դրված գույնզգույն ծաղիկներին: Հուսալ, թե լույսը թուլացնելով կարելի էր ցրել հավաքվածներին, անիմաստ էր, արդեն տեղ էլ չկար թուլացնելու: Տիրուհին, որը վաղուց ի վեր զարմացած չկար, քանի որ այլևս կորցրել էր դիտելու ունակությունը, մտքում շարունակ նորանոր հարցեր էր տալիս, այնքան որ արտառոց էր տեսարանը։ Հաճախորդները ասես զմայլված լինեին, ինչպես հավատացյալների հոտը, որ սպասում է պատգամախոսուհու գուշակությանը այն խորհրդավոր ու անվերջանալի պահին, երբ Աստված գուշակուհու շուրթերին է դնում իր պատգամի նշանները։ Բերանը, որ ուր որ է հաղորդելու է մարգարեությունը, համրորեն արտաբերում է ժայթքելու պատրաստ բառերը։
Ա՜հ, — նետեց տիկին Էրմինին` մեկեն զվարթանալով:
Նա վեր կացավ, անցավ տիրուհու առջևով և բարձրացավ ննջասենյակները տանող աստիճանով։ Հենց որ անհետացավ, տղամարդիկ վեր թռան` այլևս անկարող զսպելու դուրս հորդող զգացմունքները. «ա՜յ քեզ բան տեսնես ո՞վ է այդքան գեղեցիկ ու մենակ։ Տարօրինակ է»։
Ես նկատել եմ, — ասաց տիրուհին, — որ կանայք ինչքան գեղեցիկ են լինում, այնքան շատ են մենակ մնում։ Ես մի ընկերուհի ունեի. ում ասես խելքահան կաներ, հրեշտակի տիպար էր։ Այդպես էլ ոտքին հարմար կոշիկ չգտավ։ Դե լավ, քնելու ժամանակն է:
Յուրաքանչյուրը բարձրացավ իր սենյակը, պառկեց, բայց ոչ մեկի քունը չտարավ։ Քամին չէր մեղմացրել շոգը, և գիշերը լի էր տագնապահույզ շարժումներով։ Պատուհաններից երևում էր, թե ինչպես են ծառերը ճոճվում` քողազերծելով իրենց բների խուլ փայլը։ Քաղաքը անհետանում էր, անէանում, և իրարից հետ ընկած ժամացույցները հեռվից հեռու անվերջ կրկնում էին կեսգիշերային զարկերը։ Հետո պանդոկին համակած անդորրի միջից մի ձայն բարձրացավ, և յուրաքանչյուրը շտկվեց անկողնում` ականջը սրած։ Տիկին Էրմինին կիսամերկ կանգնել էր պահարանի հայելու առաջ և մերթ թևերը թափահարելով, մերթ դադար տալով, մերթ մազերը խռնշտելով, փորձում էր իր դերը, որ արդեն մի շաբաթ է սովորում էր` հեռու ամեն ինչից, այստեղ ու այնտեղ, ճանապարհներին, և որով պետք է հանդես գար թատրոնում։ Մոռանալով, որ իր ձայնը ուժեղ է, միջնորմները` բարակ, պատուհանը` բաց և պահն էլ տարաժամ, տիկին Էրմինին ոգեշնչված արտասանում էր` մտրակի նման խարազանելով խավարը և ցավագնորեն գալարվելով։
Քո մութ աչքերը շեմն են գիշերվա։
Խավարի մեջ է ծաղիկը ծաղկում։
Քար լռությունից պոկվում է մի բառ,
Թարմության հուշը ետ վերադարձնում։
Մի ակնթարթում շրջիկ վաճառականները մոտեցան իրենց պատուհաններին և տեսան, թե ինչպես է ողբերգուհու ահռելի ստվերը շարժվում պարտեզի սիզամարգի ու ծառերի վրայով։ Մեկ առ մեկ նրանք ցած իջան և կարծես լուռ համաձայնությամբ հավաքվեցին պուրակում` այն սենյակի պատուհանի դիմաց, որտեղ մարտնչում էր տիկին Էրմինիի` լույսով ողողված իրանը։
Այնպես արա, սեր, աչքերս լինեն ծփանքն առաջին գաղջ արշալույսի,
Եվ արշալույսն էլ փոխվի թող հիմա կապույտ մի խեցու։
Երկնի շուրթերը բոց են ու կրակ, հրդեհ մահացու։
Եվ ես չգիտեմ` մնա՞լն է լավը, թե փախչելն` առանց մի նշույլ հույսի։
Կինը հռոմեուհուն վայել շարժումով բարձրացրեց, ապա դանդաղ իջեցրեց ձեռքը, հետո մոտեցավ հայելուն և երկար ու անքթիթ նայեց իր դեմքին, հետո նորից մոտեցավ պատուհանին և կանգնեց ոտնամատների վրա։
Երկինքը այրեց նավերը բոլոր:
Չգո, մնացի եզերքիդ կանգնած։
Կհառնի մահը լուսաշող մի օր,
Ու դեմքը նրա` դժգույն, կարկամած։
Նա կիսով չափ շրջվեց դեպի մահճակալը և հանգցրեց ճրագը։ Տղամարդիկ ազատ շունչ քաշեցին և սկսեցին շշուկով ողջունել իրար, սեղմել միմյանց ձեռքը, ինչպես երջանիկ իրադարձությունների ժամանակ, երբ ցանկանում ես գրկիդ մեջ առնել առաջին պատահածին։ Դյութանքի այս գիշերը մինչև կյանքի վերջին օրը մնալու էր նրանց մտապատկերում, և նրանք սրբագործված էին զգում իրենց։ Լույսը չբացված` նրանք միևնույն նրբանկատ միտքը հղացան և, քանի դեռ պանդոկը չէր արթնացել, հեռացան, որպեսզի չտեսնեն հերոսուհուն և անաղարտ պահեն իրենց հուշը։
Տիկին Էրմինին ներքև իջավ կեսօրվա մոտ, անխնամ, անքուն գիշերից խոնջացած, աչքերի տակ` կապույտ բոլորակներ։

Թարգմանությունը՝ Դոնարա Պապյան

Տես նաև Դանիել Բուլանժե Լսո՞ւմ եք, գալիս է...
Դանիել Բուլանժե | Պատուհանը Դանիել Բուլանժե | Պատուհանը Reviewed by ՏԱՐԸՆԹԵՐՑՈՒՄ on мая 23, 2019 Rating: 5
Технологии Blogger.