
- 1911-ը, այսինքն՝ 26 տարի առաջ: Աբստրակտ ջրանկարն արդեն
իսկ 1910-ին:
2. Նկարչության
մեջ դուք ինչպե՞ս եկաք «աբստրակտ» մտքերի:
- Դժվար է ասել: Արդեն շատ երիտասարդ հասակում ես զգում էի
գույնի աներևակայելի արտահայտչաուժը: Ես նախազգում էի երաժիշտներին, որ կարող են արվեստ
ստեղծել առանց որևէ «ռեալիստական» բան «պատմելու»: Գույնը, սակայն, ինձ նույնքան արտահայտիչ
և ուժեղ էր թվում, որքան հնչյունը: Մոտավորապես 20 տարեկանում Մոսկվայի համալսարանի
գիտական ինստիտուտներից մեկն ինձ Վոլոգդայի շրջան է ուղարկում (եվրոպական Ռուսաստանի
հյուսիս-արևելք)՝ իրավաբանական և ազգագրական հետազոտությունների: Այստեղ ես տեսա գյուղական
տներ, որոնք ամբողջապես նկարված էին ներսից՝ անառարկայորեն: Զարդանախշեր, կահույք,
սպասեղեն,- ամեն ինչ նկարապատված: Ինձ թվաց, իբր մտնում եմ նկարչության մեջ, որը ոչինչ
«չի պատմում»: Մի քանի տարի անց ես իմպրեսիոնիստների մի մեծ ցուցահանդես տեսա Մոսկվայում:
Դրա դեմ մասամբ մեծ պայքար էր գնում, որովհետև նկարիչները «առարկայի հետ փնթի էին վարվում»:
Ես, սակայն, այն տպավորությունն ունեի, որ այստեղ ինքը նկարչությունն է առաջին պլան
գալիս, և հարցրեցի ինձ՝ արդյոք չի՞ կարելի շատ ավելի հեռուն գնալ այս ուղղությամբ:
Դրանից հետո ուրիշ աչքերով տեսա ռուսական իկոնաների նկարչությունը, այսինքն՝ «աչքեր
ձեռք բերեցի» վերացականի համար այդ նկարչության մեջ: 1906-ին ես առաջին անգամ տեսա
Մատիսի վաղ շրջանի նկարները, որոնց դեմ ևս մեծ պայքար էր գնում՝ նույն պատճառով, ինչ
իմպրեսիոնիստների դեմ Մոսկվայում: Շատ ոգևորված, ես նորից հարց տվեցի ինձ. չի՞ կարելի
արդյոք «առարկան» ոչ միայն նվազեցնել, «աղճատել», այլև ընդհանրապես չեզոքացնել: Այսպես,
«էքսպրեսիոնիզմի» վրայով անցա աբստրակտ նկարչության՝ դանդաղ, անթիվ փորձերի, հուսահատության,
հույսի, հայտնագործությունների միջով:
Դուք տեսնում եք, որ ես երբեք չեմ առնչվել կուբիզմի հետ:
Երբ առաջին անգամ տեսա Պիկասսոյի կուբիստական գործերի լուսանկարները (1912), իմ առաջին
աբստրակտ նկարն արդեն արված էր:
3. Հաճախ
պնդում են, թե աբստրակտ նկարչությունն այլևս անելիք չունի բնության հետ: Դուք է՞լ եք
այդպես գտնում:
- Ո՛չ: Եվ նորից ո՛չ: Աբստրակտ նկարչությունը թողնում է բնության
«կեղևը», ոչ թե նրա օրենքները: Թույլ տվեք օգտագործել մի «վեհ բառ»՝ տիեզերական օրենքները:
Արվեստը մեծ կարող է լինել միայն այն ժամանակ, երբ ուղղակիորեն կապված է տիեզերական
օրենքների հետ և ենթակա է դրանց: Այդ օրենքները գիտակցաբար զգում ես, երբ բնությանը
ոչ թե արտաքուստ ես մոտենում, այլ ներքուտ. պետք է ոչ միայն կարողանալ տեսնել բնությունը,
այլև վերապրել: Ինչպես տեսնում եք, դա «առարկայի» օգտագործման հետ կապ չունի: Բացարձակապես
ոչ մի կապ:
Պարոն Զերվոսի խնդրանքով այդ մասին ես գրել եմ «Կայե դ՝Արում»:
Եթե աքրվեստագետը արտաքին և ներքին աչք ունի բնությունն ընկալելու,
ապա այն հատուցում է նրան «ոգեշնչումով»:
4. Նմանապես
հաճախ պնդում են, իբր «աբստրակտ նկարիչը» բացառապես «գլխով է աշխատում», այդպե՞ս է
արդյոք:
- Հաճախ դա այդպես է: Բայց… ոչ պակաս հաճախ դա այդպես է նաև
«առարկայական» նկարիչների դեպքում: «Գլուխը» մարդու մարմնի անհրաժեշտ և կարևոր «մասն»
է, բայց միայն օրգանական կապի մեջ է «սրտի» կամ «զգացմունքի» հետ,- անվանեք ինչպես
ուզում եք: Առանց այդ կապի «գլուխը» ամենայն վտանգի և այլասերման աղբյուր է: Բոլոր
ոլորտներում: Հետևաբար նաև արվեստում: Արվեստում նույնիսկ ավելին. եղել են մեծ արվեստագետներ
առանց գլխի: Բայց առանց սրտի՝ երբեք: մեծ դարաշրջաններում
և մեծ արևվեստագետների մոտ միշտ եղել է օրգանական կապը գլխի և սրտի (զգացմունքի) միջև:
Միայն մեծագույն խառնաշփոթների (ինչպես այսօր) ժամանակ է, որ կարող է ծագել խղճուկ
այն միտքը, իբր արվեստը միայն գլխով է հասանելի: Բայց ինձ թվում է, որ այդ խղճուկ միտքն
արդեն մեռած է: Անրի Ռուսսոն կարծում էր, թե իր լավագույն գործերը թելադրվել են իր
«մահացած կնոջ» կողմից: Հնարավոր է: Համենայն դեպս, արվեստն առանց «ներքին թելադրանքի»
աշխարհ չի գալիս: «Ինտուիցիա»:
5. Ի՞նչ
արձագանք գտաք Դուք ձեր առաջին աբստրակտ գործերով հասարակության մեջ:
- Այդ ժամանակ ես բոլորովին մենակ էի, որովհետև իմ նկարչությունը
կրքոտ կերպով մերժվում էր: Թե ինչ հայհոյանքներ էի լսում, իրոք ֆանտաստիկ է: «Անտաղանդ
խաբեբա»-ն ամենասիրվածներից էր: Հետագայում իմ բեռլինցի գնորդ Հերվարթ Վալդենը դատական
գործ հարուցեց գերմանացի մի քննադատի դեմ, որն ինձ «իդիոտիզմ» անունով արվեստի նոր
ուղղության հիմնադիր էր անվանում: Սակայն այսօր էլ դեռ այստեղ-այնտեղ կան «քննադատներ»,
որոնք փորձում են ապացուցել, թե աբստրակտ նկարչությունն անհնար է: Բայց Դուք գիտեք,
որ այդ կարծիքը կիսում են ոչ միայն քննադատները:
Իմ կարծիքով, աբստրակտ արվեստի դեմ այս հետևողական պայքարը,
որ շարունակվում է 25 տարուց ավելի, լավագույն ապացույցն է աբստրակտ արվեստի անհրաժեշտության
և մեծ ուժի: Այն, ինչ հարթ և արագ է զարգանում, միշտ զրո է:
6. Ի՞նչ եք մտածում ամերիկյան «հնարավորությունների» մասին:
- Ես դեռ Ամերիկայում չեմ եղել, բայց այն ամենն, ինչ այստեղից
եմ տեսնում և լսում, հաճախ ուրախալի է: Ամերիկան երիտասարդ հսկա երկիր է, որն ինձ հաճախ
Ռուսաստանն է հիշեցնում, նույն բարդությունը, բազմազանությունը, սերը կենսականի, ազատի
և նորի հանդեպ… լավ իմաստով:
Ամերիկացիք զարմանալի թարմություն են պահպանել, որն այստեղ,
մեզ մոտ, շատ հազվադեպ է հանդիպում: Բնականաբար ամենուր,- ինչպես Ամերիկայում, այնպես
էլ Եվրոպայում,- կան «մոդեռնիստներ», այսինքն՝ մարդիկ, որոնք մեծ վախ ունեն «հետ մնալուց»,
և դրա համար էլ ոգևորությամբ տրվում են ամեն մի նոր բանի: Մոռանալով, թե նման նորություններից,
որքանն է «պարապընթաց» եղել վերջին 20-30 տարիներին: Սակայն առանց «սայթակումների»
առաջընթաց չկա. հավանաբար դառը, բայց հավերժական «բնության օրենք»: Չէ՞ որ ասում են.
«Չի սխալվում նա, ով ոչինչ չի անում»: Սակայն, կարծում եմ, որ նա ամենաշատն է սխալվում:
Թարգմանությունը գերմաներենից՝ Արա Գուրզադյան
Աղբյուրը՝ Վ. Կանդինսկի, Հոգևորն արվեստում, Էսսեներ, Սարգիս
Խաչենց, 2000:
Տես նաև Սյուզեն Զոնթագ-Խորխե Լուիս Բորխես հարցազրույց, Հարցազրույց Պիեռ Բուլեզի հետ, և Հրանտ Մաթևոսյան Ծմակուտը ես եմ... հարցազրույց
Նիրենդորֆ - Կանդինսկի | հարցազրույց
Reviewed by ՏԱՐԸՆԹԵՐՑՈՒՄ
on
января 28, 2017
Rating:
