Գրիմ եղբայրներ | Օձի երեք տերևիկներ

Գրիմ եղբայրներ

Ժամանակով մի աղքատ մարդ է լինում, մի տղա է ունենում:
Մարդն էնքան աղքատ է լինում, որ չի կարողանում իր մինուճար որդուն պահել: Մի օր որդին ասում է.

-Սիրելի՛ հայր, հազիվ քո գլուխն ես կարողանում պահել, ես էլ ավելորդ բեռ եմ քեզ վրա, լավ կլինի՝ գնամ, իմ մի կտոր հացը վաստակեմ:

Հայրը օրհնում է որդուն ու տխուր հրաժեշտ տալիս: Էդ ժամանակ մի հզոր տերության թագավոր պատերազմի մեջ է լինում: Տղան ծառայության է մտնում էդ թագավորի մոտ ու նրա զորքի հետ էլ գնում պատերազմ: Մոտենում են թշնամուն, կատաղի ճակատամարտ է սկսվում: Կռվի թեժ պահին, երբ գնդակները տեղում են կարկտի պես, ու շուրջը հնձած հասկերի նման թափվում են մարդիկ, զորավարը սպանվում է: Կենդանի մնացածները փախուստի են դիմում, բայց տղան առաջ է նետվում և, դիմելով բոլորին, ասում.

-Մենք թույլ չենք տա, որ մեր հայրենիքը կործանվի:

Փախչողները ետ են դառնում, նորից մտնում կռվի մեջ, թշնամուն հաղթում:

Լուրը հասնում է թագավորին, որ իր հաղթանակի համար տղային է պարտական: Թագավորը բարձրացնում է նրա պաշտոնը, մեծ հարստություն տալիս նրան ու դարձնում իր առաջին խորհրդականը:

Թագավորը մի մինուճար աղջիկ է ունենում, մի աննման գեղեցկուհի, բայց տարօրինակ բնավորության տեր: Նա երդվել էր, թե կամուսնանա էն տղայի հետ, ով համաձայնի կենդանի-կենդանի թաղվել իր հետ, երբ ինքը մեռնի:

-Եթե ինձ անկեղծորեն սիրի,- ասում է աղջիկը,- իմ մահից հետո ինչո՞ւ պիտի ապրել ցանկանա:

Նա մտադիր է նույն կերպ վարվել, եթե ամուսինը շուտ մեռնի. պատրաստ է կենդանի-կենդանի թաղվել նրա հետ: Էդ տարօրինակ երդումից շատ երիտասարդներ էին վախեցել ու ետ կանգնել, բայց մեր տղան էնպես է տարվում թագավորի աղջկա գեղեցկությամբ, որ խնդրում է նրա ձեռքը:

-Իսկ դու գիտե՞ս՝ ինչ խոստում ես տալու,- հարցնում է թագավորը:

-Եթե նա ինձնից շուտ մեռնի, ես կենդանի-կենդանի գերեզման պիտի մտնեմ նրա հետ,- պատասխանում է տղան: -Իմ սերն էնքան մեծ է, որ ես չեմ էլ մտածում էդ վտանգի մասին:

Էդ ժամանակ թագավորը իր համաձայնությունն է տալիս, և մեծ հարսանիք են անում:

Էդպես ուրախ ու երջանիկ ապրում են իրենց համար, բայց մի անգամ երիտասարդ թագուհին ծանր հիվանդանում է, ու ոչ մի բժիշկ չի կարողանում ճար անել: Իսկ երբ մահանում է, երիտասարդ թագավորը հիշում է իր տված խոստումը և սարսափում կենդանի թաղվելու մտքից, բայց ուրիշ ճար չի ունենում. հայր թագավորը հրամայում է պահապաններ դնել բոլոր դռների մոտ:

Երբ ժամանակը գալիս է, թագուհու աճյունը տեղափոխում են թագավորական դամբարան, ամուսնուն էլ են տանում էնտեղ, դռները ամուր փակում սողնակներով, պահապաններ կարգում:

Դագաղի կողքին մի սեղան է լինում, վրան՝ չորս մոմ, չորս հաց և չորս շիշ գինի: Բայց էդ պաշարը օր օրի սպառվում է, երիտասարդ թագավորին դանդաղ մահ է սպառնում: Տխուր ու վշտաբեկ՝ նա նստում է դագաղի մոտ, օրական մի փոքրիկ կտոր հաց է ուտում, մի քանի կում գինի խմում և զգում, որ մահը դանդաղ մոտենում է:

Տխուր նստած՝ նա հայացքը գցում է մի անկյունի, մեկ էլ տեսնում է, որ հենց էդ անկյունից մի օձ դուրս եկավ ու սողաց դեպի հանգուցյալը: Տղան կարծում է, թե օձն ուզում է կրծել դիակը, վերցնում է իր սուրն ու ասում.

-Քանի դեռ կենդանի եմ, ես թույլ չեմ տա՝ կպչես նրան,- խփում է, երեք կտոր անում օձին:

Շուտով երկրորդ օձն է դուրս գալիս անցքից, տեսնելով առաջինին կտրտված ընկած՝ ետ է գնում, բայց քիչ հետո նորից է հայտնվում՝ երեք կանաչ տերևիկ բերանում: Վերցնում է օձի կտորները, միացնում իրար ու կանաչ տերևիկները դնում վերքի վրա: Մասերը կպչում են, օձը շարժվում է, կենդանանում, ու սողալով երկուսն էլ հեռանում են: Տերևիկները մնում են ընկած: Թագավորը վերցնում է դրանք, մեկը դնում հանգուցյալի բերանին, երկուսն էլ՝ աչքերին: Հենց որ դնում է, հանգուցյալի արյունը շարժվում է երակներում, հոսում դեպի երեսը, թշերը վարդագունում են: Հետո աղջիկը խոր շունչ է քաշում, բաց անում աչքերն ու հարցնում.

-Տե՛ր աստված, էս որտե՞ղ եմ ես:

-Ինձ մոտ ես, սիրելի՛ տիկինս,- պատասխանում է երիտասարդ թագավորն ու պատմում, թե ինչ է տեղի ունեցել: Նա մի քիչ հաց ու գինի է տալիս կնոջը: Թագուհին ոտքի է ելնում: Նրանք միասին մոտենում են դռանը, ծեծում ու սկսում էնպես գոռգոռալ, որ պահապանները լսում են, գնում հայտնում հայր թագավորին:

Թագավորն ինքն իջնում է դամբարան, դուռը բաց անում, տեսնում՝ երկուսն էլ ողջ ու առողջ կանգնած են, ուրախանում, աշխարհով մեկ է լինում: Իսկ օձի երեք տերևիկները երիտասարդ թագավորը պահ է տալիս իր հավատարիմ ծառային, ասում.

-Սրանք լա՛վ պահիր, ի՞նչ իմանաս՝ էլ ինչպիսի դժբախտությունից կարող են մեզ փրկել:

Բայց թագուհին մահից փրկվելուց հետո փոխվում է. ամուսնու հանդեպ ունեցած սերն ասես հանում են նրա սրտից: Օրերից մի օր երիտասարդ թագավորը որոշում է գնալ իր ծեր հորը տեսության: Կնոջ հետ նավ է նստում ու ճամփա ընկնում: Կինը, մոռանալով ամուսնու մեծ սերն ու հավատարմությունը, անամոթաբար տարվում է նավապետով:

Մի օր էլ՝ երիտասարդ թագավորի քնած ժամանակ, կինը կանչում է նավապետին, բռնում ամուսնու գլխից, նավապետին էլ պատվիրում՝ ոտքերից բռնի, ու միասին ծովն են նետում քնած մարդուն: Երբ չարագործությունը կատարում են, պրծնում, թագուհին նավապետին ասում է.

-Հիմա ետ գնանք տուն, հորս կասենք՝ նա ճամփին մեռավ: Իսկ քեզ էնպես կներկայացնեմ ես իմ հորը, էնպես կգովեմ, որ կպսակի ինձ հետ ու կնշանակի իր գահի ժառանգորդ:

Երիտասարդ թագավորի հավատարիմ ծառան ամեն բան տեսնում է. նա ծածուկ նավակ է վերցնում, ազատում խեղդված թագավորին: Հետո հանում է օձի երեք տերևիկները, որ միշտ իր մոտ էր պահում, դնում բերանին ու աչքերի վրա, տեղնուտեղը կենդանացնում նրան:

Թագավորն ու հավատարիմ ծառան գիշեր-ցերեկ երկուսով թիավարելով էնքան արագ են գնում, որ մեծ նավից էլ շուտ են տուն հասնում: Թագավորը, որ նրանց մենակ է տեսնում, շատ է զարմանում, հարցնում է, թե ինչ է պատահել, և իմանալով դստեր կատարած չարագործությունը՝ ասում է.

-Չեմ հավատում, որ նա էդպիսի վատ բան անի, բայց ճշմարտությունը շուտով կբացվի,- և պատվիրում է, որ երկուսն էլ թաքնվեն իր գաղտնի սենյակում, ոչ ոք չտեսնի նրանց:

Շուտով գալիս է նաև մեծ նավը, և չարագործ թագուհին վշտահար տեսքով ներկայանում է հորը: Թագավորը հարցնում է.

-Ինչո՞ւ ես մենակ վերադարձել: Ամուսինդ ո՞ւր է:

-Ա˜խ, սիրելի՛ հայր,- պատասխանում է թագուհին,- ես մեծ վիշտ ունեմ: Ճանապարհին ամուսինս հանկարծ հիվանդացավ, մահացավ, ու եթե էս բարի նավապետը չօգներ ինձ, վատ կլիներ իմ բանը. նա ներկա է եղել ամուսնուս մահվանը և ամեն ինչ կարող է պատմել:

Թագավորն ասում է.

-Ես հարություն կտամ մեռածին:

Բացում է գաղտնի սենյակի դուռը, հրամայում, որ երիտասարդ թագավորն ու հավատարիմ ծառան դուրս գան էնտեղից:

Ամուսնուն տեսնելուն պես թագուհին ասես կայծակնահար է լինում, ծունկի է գալիս ու ներում խնդրում: Բայց թագավորն ասում է.

-Ի՞նչ խոսք կարող է լինել ներման մասին. նա պատրաստ էր քեզ հետ միասին մեռնել և կյանք պարգևեց քեզ, իսկ դու քնած ժամանակ սպանեցիր նրան: Դրա համար պետք է ստանաս քեզ արժանի պատիժը:

Թագուհուն իր գործակից նավապետի հետ ծակ մակույկով ծով են իջեցնում, ու նրանք կուլ են գնում ալիքներին:

Թարգմանությունը ռուսերենից՝ Ամալյա Ղուկասյան

Տես նաև Գրիմ եղբայրներ Հեքիաթներ