Ժան Կոկտո «Օրփեոս» համառոտ

Գործողությունը տեղի է ունենում Օրփեոսի և Էվրիդիկեի քաղաքից դուրս գտնվող ամառանոցում: Ամառանոցը հիշեցնում է աճպարարի սալոն: Բեմի կենտրոնում կանգնած է ախոռում փակված ձին: Օրփեոսը կանգնած է սեղանի մոտ և աշխատում է սպիրիտիստական այբուբենի վրա: Էվրիդիկեն սպասում է, թե երբ իր ամուսինը կավարտի հաղորդակցվել ոգիների հետ ձիու միջոցով: Օրփեոսը հրաժարվել է բանաստեղծություններ գրելուց և փառաբանում է արևի աստծուն ինչ-որ բանաստեղծական բյուրեղներ գտնելու համար: Էվրիդիկեն հիշեցնում է Օրփեոսին ինչ-որ Ագլաոնիսի՝ բաքոսուհիների առաջնորդուհու մասին, որը խմում և խելքահան է անում ամուսնացած կանանց: Նախքան ամուսնությունը Էվրիդիկեն նույնպես գտնվել է նրա ազդեցության տակ: Ագլաոնիսը երդվել է վրեժ լուծել Օրփեոսից Էվրիդիկեին տանելու համար: Էվրիդիկեն աղերսում է Օրփեոսին վերադառնալ իր նախկին զբաղմունքին և թողնել ձիուն: Բայց Օրփեոսը չի համաձայնում և ցույց է տալիս կնոջը ձիու թելադրած նախադասությունը. «Էվրիդիկեն կվերադառնա դժոխքից»: Այս նախադասությամբ Օրփեոսը մտադիր է հանդես գալ բանաստեղծների մրցույթում, որին մասնակցելու է նաև Ագլաոնիսը: Ընկնելով մոլեգնության մեջ և ապակիներ կոտրելով՝ Օրփեոսը հեռանում է: Հայտնվում է Էրտեբիզը, որի նկատմամբ Օրփեոսը խանդում է Էվրիդիկեին: Սա բերել է շաքարի թունավոր կտոր ձիու համար, որը Էվրիդիկեին է փոխանցել Ագլաոնիսը և ծրար, որի մեջ Էվրիդիկեն պիտի նախկին ընկերուհուն հաղորդագրություն ուղարկի: Ինքը Էվրիդիկեն հրաժարվում է կերակրել ձիուն շաքարով, իսկ Էրտեբիզի ձեռքից կենդանին չի ուտում: Գալիս է Օրփեոսը: Նա մոռացել է ծննդյան վկայականը, որը գտնում և նորից հեռանում է: Էվրիդիկեն ծրարի մեջ նամակ է դնում, լիզում է ծրարի եզրերը, որ դրանք կպչեն: Սակայն ծրարը թունավորված է և նա խնդրում է Էրտեբիզին կանչել ամուսնուն, որ մինչև մեռնելը հասցնի վերջին անգամ տեսնել նրան:

Էրտեբիզի հեռանալուց հետո բեմի վրա հայտնվում է վարդագույն զգեստով մահը՝ իր երկու օգնականների՝ Ազրայելի և Ռաֆայելի հետ: Օգնականները հագել են վիրաբույժի խալաթներ և ձեռնոցներ: Մահը հրամայում է Ռաֆայելին վերցնել սեղանից շաքարը և կերակրել ձիուն: Ոչինչ չի ստացվում: Մահն ինքն է տալիս ձիուն շաքարը և ձին տեղափոխվում է այլաշխարհ: Անհետանում է նաև Էվրիդիկեն: Վերադառնալով Էրտեբիզի հետ՝ Օրփեոսը չի գտնում Էվրիդիկեին: Օրփեոսը ուզում է վերադարձնել կնոջը: Էրտեբիզը ցույց է տալիս մահվան թողած ռետինե ձեռնոցները և ասում է, որ մահը կկատարի ամեն ցանկություն, եթե նրան վերադարձնեն ձեռնոցները: Օրփեոսը հագնում է ձեռնոցները և տեղափոխվում է այլաշխարհ:

Գալիս է փոստատարը և թողնում է նամակ: Շուտով հայելուց դուրս է գալիս Օրփեոսը Էվրիդիկեի հետ և շնորհակալություն է հայտնում Էրտեբիզին տված խորհրդի համար: Ձիու գուշակությունը կկատարվի և Էվրիդիկեն կվերադառնա դժոխքից, եթե Օրփեոսը չշրջվի և չնայի կնոջը: Էվրիդիկեն ուրախ է, քանի որ Օրփեոսը երբեք չի տեսնի նրա ծերանալը: Սակայն Օրփեոսը պատահաբար շրջվում և տեսնում է կնոջը: Էվրիդիկեն անհետանում է: Օրփեոսը գտնում է փոսատատարի բերած նամակը: Այստեղ ասվում է, որ մրցույթի ժյուրին Օրփեոսի գրած տողում անշնորհք բառ է գտել: Հիմա Ագլաոնիսը բորբոքել է քաղաքի կանանց, և նրանք գալիս են հոշոտելու Օրփեոսին: Կանայք դրսից քարեր են նետում և կոտրում են տան պատուհանները: Օրփեոսը դուրս է գալիս պատշգամբ, որ հանգստացնի նրանց: Հաջորդ իսկ պահին ներս է թռչում Օրփեոսի կտրված գլուխը: Էվրիդիկեն դուրս է գալիս հայելուց և իր հետ տանում ամուսնու մարմինը:

Գալիս են կոմիսարը և դատական քարտուղարը: Էրտեբիզը բացատրում է, որ Օրփեոսի մարմինը հոշոտվել է: Կոմիսարն ասում է, որ բաքոսուհիներն պատմում են, իբր պատշգամբ է դուրս եկել արդեն մեռած Օրփեոսը: Էրտեբիզը ցույց է տալիս Օրփեոսի գլուխը և ասում է, որ դա անհայտ քանդակագործի ձեռքի գործն է: Էրտեբիզին կանչում է Էվրիդիկեն և նա նույնպես անհետանում է հայելու մեջ:

Դեկորացիաները բեմում բարձրանում են: Բեմ են դուրս գալիս Օրփեոսը և Էվրիդիկեն: Նրանց բերում է Էրտեբիզը: Նրանք սեղան են նստում և աղոթքով շնորհակալ են լինում Աստծուն, որ նա ուղարկել է իրենց Էրտեբիզին՝ իրենց պահապան հրեշտակին, որ փրկեց Էվրիդիկեին, որը հանուն սիրո սպանել է ձիու տեսք առած սատանային և փրկել Օրփեոսին, որն աստվածացնում է պոեզիան, քանզի պոեզիան հենց Աստված է:     

Տես նաև Եվրիպիդես «Բաքոսուհիներ», Ալբեր Կամյու «Կալիգուլա» և Ժան Պոլ Սարտր «Ճանճերը»