Խորխե Լուիս Բորխես | Աստծո գրերը



Քարե բանտախուցը խորն է. ներսից այն նման է տձև կիսագնդի, քարե հատակը ավելի փոքր է իր շրջակա պատերից, ահա ինչու բանտը թվում է միաժամանակ ճնշող և անընդգրկելի:
Կիսագունդը մեջտեղից կիսում է պատը. այն շատ բարձր է, բայց չի հասնում գմբեթի վերին հատվածին. մի կողմում ես եմ` Ցինականս, Պեդրո դե Ալվարադոյի հրկիզած Կահոլոմա բրգի մոգը, իսկ մյուս կողմում՝ հովազը, որն ուղիղ և փափուկ քայլերով չափում է իր գառագղի տարածությունն ու ժամանակը: Կենտրոնական պատի մեջ, հատակի մակարդակին, բացված է լայն, ճաղապատ պատուհան: Անստվեր ժամին վերևից բացվում է ճաղավանդակը, և ժամանակից անդեմ դարձած բանտապահը պարանով մեզ համար ջրով լի սափոր և մսի կտորներ է իջեցնում: Այդ ժամանակ խավարի մեջ լույս է թափանցում, և ես կարող եմ տեսնել հովազին
Ես կորցրել եմ մթության մեջ ապրած տարիների հաշիվը. մի ժամանակ ես երիտասարդ էի և կարող էի քայլել խցում, իսկ հիմա պառկած եմ մեռելի նման և ինձ մնում է միայն սպասել աստվածների սահմանած վախճանին: Մի ժամանակ ես երկար, կայծքարե դանակով պատռում էի զոհաբերվող մարդկանց կուրծքը, իսկ հիմա, առանց մոգության օգնության չէմ կարող բարձրանալ փոշեծածկ հատակից:
Բրգի այրման նախօրեին հսկա ձիերից իջած մարդիկ ինձ տանջում էին շիկացած երկաթով, որպեսզի պարզեն, թե որտեղ է գանձարանը: Իմ աչքի առաջ ցած գցեցին Աստծո արձանը, բայց Աստված չլքեց ինձ և օգնեց լռել, երբ ինձ խոշտանգում էին: Ինձ մտրակում էին, ծեծում, ջարդում, իսկ հետո ես ուշքի եկա այս խցում, որտեղից ողջ արդեն դուրս չեմ գա:
Ինչ-որ բան անելու, ժամանակը լցնելու անհրաժեշտություն զգալով, ես, մութի մեջ պառկած, սկսեցի մտովի վերածնել այն, ինչ մի ժամանակ գիտեի: Ես ամբողջ գիշերներ էի անցկացնում` վերհիշելով քարե օձերի տեղադրվածությունն ու քանակը, բուժիչ ծառերի հատկությունները: Այդպես ես կարողացա փախուստի մատնել տարիները և կրկին դարձա այն ամենի տիրակալը, ինչ ինձ էր պատկանում: Մի գիշեր ես զգացի, որ մոտենում եմ թանկ հիշողության, ինչպես ճամփորդը, որը դեռ ծովը չտեսած, արդեն զգում է նրա ծփանքն իր արյան մեջ: Մի քանի ժամ անց հիշողությունը պարզվեց. դա Աստծո մասին առասպելներից մեկն էր: Կանխագուշակելով, որ ժամանակների վերջում բազում արհավիրքներ ու դժբախտություններ կլինեն, նա հենց առաջին օրը մի մոգական բանաձև նշագրեց, որը կկանխեր այդ դժբախտությունները: Նա այն նշագրեց այնպես, որ հասներ ամենահեռավոր սերունդներին և ոչ մի պատահականություն չկարողանար այն աղճատել: Ոչ ոքի հայտնի չէր, թե որտեղ և որ գրերով է նա նշագրել, բայց մենք չենք կասկածում, որ այն գաղտնի պահվում է ինչ-որ տեղ և պատեհ ժամին ոմն ընտրյալ կկարողանա այն կարդա: Այնժամ ես մտածեցի, որ մենք, ինչպես միշտ, գտնվում ենք ժամանակների վերջում և իմ` Աստծո վերջին ծառայի ճակատագիրը, միգուցե, ինձ այն հասկանալու հնարավորություն տա: Այն հանգամանքը, որ ես գտնվում էի բանտախցում, ինձ չէր զրկում հույսից. միանգամայն հնարավոր էր, որ ես արդեն հազար անգամ տեսել էի այդ գրերը Կահալոմայում, սակայն չէի հասկացել:
Այդ միտքը ոգևորեց ինձ, հետո գլխապտույտ առաջացրեց: Ողջ երկրի վրա տարածված են բազում հնամենի նշաններ`անջնջելի և հավիտենական, դրանցից յուրաքանչյուրը կարող էր որպես փնտրվող նշան ներկայանալ: Աստծո խոսք կարող էր լինել լեռը, տերությունը կամ համաստեղությունը: Սակայն լեռները ժամանակի հետ փոշի են դառնում, գետերը փոխում են իրենց հունը, տերությունները կործանվում են դավաճանություններից և արհավիրքներից, իսկ աստղերի պատկերներն էլ միշտ չէ, որ միանման են: Նույնիսկ երկնակամարն է փոփոխվում: Լեռը և աստղը նույն մարդիկ են, իսկ մարդը հայտնվում է և չքանում: Հետո ես սկսեցի ավելի կայուն, պակաս խոցելի բան փնտրել: Մտածել հատիկների, խոտերի, թռչունների,մարդկանց մասին: Միգուցե մոգական բանաձևը նշագրված է իմ սեփական դեմքին և ես ի՞նքս եմ իմ որոնումների նպատակը: Այդ պահին ես հիշեցի, որ Աստծո խորհրդանիշերից մեկը հովազն է:
Եվ բարեպաշտ հիացմունքը տիրեց իմ հոգուն: Ես պատկերացրեցի ժամանակների առաջին առավոտը, պատկերացրեցի իմ Աստծուն, որն իր պատգամը նշագրել էր հովազների մորթու վրա, որոնք անընդհատ պիտի սերնդագործեին և թողնեին իրենց սերունդը քարանձավներում, մացառուտներում և կղզիների վրա, որպեսզի պատգամը հասներ վերջին մարդկանց: Ես պատկերացրի այդ հովազային շղթան, հսկայական կատուների այդ լաբիրինթոսը, որը սարսափ էր տարածում հովիտների և հոտերի վրա` հանուն նախախնամության պահպանման: Կողքիս հովազն էր. այդ հարևանության մեջ ես տեսա իմ կռահումը և Աստծո գաղտնի բարեհաճությունը:
Ես շատ տարիներ անց կացրեցի բծերի ձևն ու տեղադրվածությունն ուսումնասիրելու համար: Ամեն մի կույր օր ինձ լույսի ակնթարթ էր տալիս և այնժամ ես կարողացա մտքիս մեջ պահել սև գրերը` հրաշեկ մորթուն նշագրված: Դրանց մի մասը առանձնանում էր որպես կետ, մյուսները զուգահեռ գծեր էին, երրորդները օղակաձև և դրանք անընդհատ կրկնվում էին: Երևի դրանք նույն վանկերը կամ բառերն էին: Դրանցից շատերն օղակված էին կարմրավուն մազափնջերով:
Չեմ ուզում խոսել իմ թափած ջանքերի մասին: Մի անգամ չէ, որ ճչացել էի, պատերին դիմելով, որ անհնար է վերծանել այդ գրերը: Եվ քիչ-քիչ մասնավոր հանելուկը սկսեց ինձ ավելի քիչ տանջել, քան ավելի ընդհանրական հանելուկը. որն է Աստծո նշագրած արտահայտության իմաստը:
«Ո՞ր արտահայտությունը, - հարցնում էի ինքս ինձ, - կարող է ամփոփել իր մեջ բացարձակ ճշմարտությունը»: Եվ եկա այն եզրակացությանը, որ մարդկային բարբառները չունեն այն նախադասությունը, որը կարտահայտեր տիեզերքն ամբողջությամբ. եթե ասես «վագր», կնշանակի հիշել վագրերի մասին, որոնցից սերվել է նա, եղջերուների մասին, որոնց խժռել է նա, խոտի մասին, որոնցով սնվել են եղջերուները, երկրի մասին, որը խոտի մայրն է, երկնքի մասին, որը լույս է ձգում երկրի վրա:
Եվ ես գիտակցեցի, որ աստվածային լեզվով այդ հնչյունների անվերջ շարքը կարող է արտահայտել ցանկացած բառ, բայց ոչ գաղտուկ, այլ բացահայտ, ոչ հերթականությամբ, այլ միանգամից: Աստիճանաբար, Աստծո պատգամի մասին հասկացությունն ինքնին ինձ սկսեց թվալ երեխայական ու աստվածանարգ: «Աստված, - մտածեցի ես, - միայն մի բառ պիտի ասեր, որն իր մեջ կամփոփեր գոյության ամբողջականությունը: Նրա արտաբերած հնչյուններից ոչ մեկը չի կարող ավելի քիչ նշանակելի լինել, քան ողջ տիեզերքը, կամ, ծայրահեղ դեպքում` ժամանակների ողջ համակցությունը: Ճղճիմ ու պարծենկոտ մարդկային բառերը, ինչպիսիք են «ամբողջը», «աշխարհը», «տիեզերքը», միայն ստվեր են և միակ հնչյունի նմանություն, որը հավասար է մի ամբողջ բարբառի և այն ամենին, ինչ այն ներառում է»:
Մի անգամ գիշեր էր, կամ ցերեկ. ինչ տարբերություն կարող է լինել իմ գիշերների և ցերեկների միջև. ես երազում տեսա, որ իմ խցի հատակին ավազահատիկ է հայտնվել: Դրան ուշադրություն չդարձնելով` ես նորից ընկա թմբիրի մեջ: Ես երազ տեսա, իբր կրկին արթնացել եմ և տեսել երկու ավազահատիկ: Ես կրկին քնեցի և երազում տեսա, որ դրանք երեքն են: Այդպես դրանք անվերջ բազմանում էին, մինչև չլցրեցին ողջ խուցը և ես սկսեցի խեղդվել այդ ավազալեռի տակ: Ես հասկացա, որ շարունակում եմ քնել և հրեշավոր ջանքեր գործադրելով` արթնացա: Բայց արթնացումը ոչնչի չբերեց, ավազը նախկինի պես ճնշում էր ինձ: Եվ ինչ-որ մեկն արտասանեց. «Դու արթանցել ես ոչ արթմնության մեջ, այլ հաջորդ երազի: Իսկ այդ երազն իր հերթին ամփոփված է մի ուրիշի մեջ, և այդպես մինչև անվերջություն, հավասար ավազահատիկների թվին: Ուղին, որի վրա դու ոտք ես դրել, անվերջ է, դու կմեռնես` մինչև իսկապես արթնանալդ»:
Ես զգացի, որ մեռնում եմ: Բերանս ավազով էր լցվել, սակայն ես կարողացա բացականչել. «Երազում տեսած ավազը չի կարող ինձ սպանել և գոյություն չունեն երազներից ծնվող երազներ»: Ինձ արթնացրեց արտացոլանքը: Մթին բարձրության մեջ լուսավոր շրջան ուրվագծվեց: Ես տեսա բանտապահի ձեռքերն ու դեմքը, ճաղն ու պարանը, միսն ու սափորները:
Մարդը քիչ-քիչ ընդունում է իր ճակատագրի կերպարը, միաձուլվում է իր հանգամանքներին: Ես կռահող էի և վրիժառու, Աստծո քուրմ, բայց առաջին հերթին` բանտարկյալ: Երազների անկշտում լաբիրինթոսից ես վերադարձա բանտ, ասես տուն էի վերադառնում: Ես օրհնեցի խոնավ խուցը, օրհնեցի հովազին, օրհնեցի սուրբ ճաղավանդակը, օրհնեցի իմ մաշված մարմինը, օրհնեցի խավարն ու քարը:
Այդ ժամանակ կատարվեց այն, ինչ ես երբեք չեմ մոռանա, բայց և չեմ կարող փոխանցել բառերով: Իրականացավ իմ միաձուլումն Աստվածայինի և տիեզերքի հետ. եթե միայն այս երկու բառերը միևնույն բանը չեն նշանակում: Այդ զմայլանքն անարտահայտելի է նշաններով. մեկը կարող է տեսնել Աստծուն լույսի արտացոլանքում, մյուսը` թրի մեջ, երրորդը` վարդի օղակաձև տերևներում: Ես տեսա մի բարձրագույն Անիվ. այն իմ դիմաց չէր, հետևս չէր, շուրջս չէր, այն ամենուր էր: Այն կրակից էր և ջրից, և չնայած, ես տեսնում էի դրա օղագիծը, այն անվերջ էր: Դրա մեջ միահյուսված էր այն, ինչ եղել է և կլինի. ես այդ կտորի թելերից մեկն էի, իսկ Պեդրո դե Ալվարադոն` ինձ տանջողը, մյուսը: Դրանում էին ամփոփված բոլոր պատճառները և հետևանքները և բավական էր մի հայացք ձգել դրա վրա, որպեսզի հասկանաս ամեն ինչ` ողջ հավերժությունը: Օ, ճանաչողության ուրախություն, դու բարձր ես, քան երևակայության և զգացմունքների ուրախությունը: Տեսա ժամանակների սկիզբը, ինչի մասին խոսվում էր Խորհուրդների Գրքում: Տեսա լեռները, որոնք բարձրանում էին ջրերից, տեսա առաջին մարդկանց, որոնց մարմինը փայտից էր, նրանց վրա հարձակված քարեղեն անոթներին, տեսա շներին, որոնք ծվատում էին նրանց դեմքերը: Տեսա անդեմ Աստծուն, որը կանգնել էր աստվածների հետևում: Տեսա անհաշիվ արարչագործությունները, որոնք հանգում էին միասնական երանության և հասկանալով ամեն ինչ, բացահայտեցի նաև հովազի մորթու գրերը:
Դա տասնչորս անկապ, կամ ինձ անկապ թվացող բառերից կազմված արտահայտություն էր: Ես ամենազոր կդառնայի, եթե արտասանեի դրանք: Բավական էր, ես արտասանեի դրանք և կանհետանար իմ քարե խուցը, ցերեկ կդառնար իմ գիշերը, ինձ կվերադառնար երիտասարդությունս, հովազը կբզկտեր Ալվարադոյին, սրբազան դանակը կցցվեր իսպանացիների կրծքի մեջ, մոխրից կվերածնվեր բուրգը, հարություն կառներ կայսրությունը: Քառասուն վանկ, տասնչորս բառ և ես, Ցինականս, կտիրեմ այն հողերին, որոնք մի ժամանակ պատկանում էին Մոնթեսումային: Բայց ես գիտեմ, որ ոչ մի դեպքում չեմ արտասանի այս բառերը, որովհետև այդ ժամանակ ես կմոռանամ Ցինականի մասին:
Եվ թող մեռնի իմ հետ գաղտնիքը, որը դրոշմված է հովազի մորթու վրա: Ով տեսել է այս տիեզերքը, ով հասկացել է տիեզերքի բոցեղեն մտքերը, չի մտածի մարդու, նրա խղճուկ ուրախությունների և տխրությունների մասին, նույնիսկ եթե դա հենց այդ մարդը լինի: Ավելի ճիշտ` այդ մարդն է եղել, բայց հիմա դա նրան չի հուզում: Նա անտարբեր է սրա, մյուսի նկատմամբ, ցեղի նկատմամբ, որին պատկանում է, չէ որ հիմա նա ոչինչ է դարձել: Ահա թե ինչու ես չեմ արտասանի խոսքերը, ահա թե ինչու եմ ես օրերս անց կացնում մթության մեջ պառկած:
Խորխե Լուիս Բորխես | Աստծո գրերը  Խորխե Լուիս Բորխես | Աստծո գրերը Reviewed by ՏԱՐԸՆԹԵՐՑՈՒՄ on июня 27, 2016 Rating: 5
Технологии Blogger.