Ստենդալ | Պարմի մենաստան | համառոտ

Ֆաբրիցոն՝ մարկիզ Վալսերա դել Դոնգոյի կրտսեր որդին, մանկությունն անցկացնում է Գրիանտի տոհմական դղյակում, Կոմո լճի ափին: Ունի երկու քույր և ավագ եղբայր, որն ամեն ինչում նման է հորը: Մարկիզը հարուստ է, սակայն ժլատ: Նրա կինն ու դստրերը ապրում են գրեթե չքավոր կյանք: Մարկիզի քույրը՝ Իտալիայի ամենագեղեցիկ կանանցից մեկը՝ Ջինան, հակառակ եղբոր կամքի ամուսնանում է սնանկացած կոմս Պետրաներայի հետ: Կոմսի մահից հետո Ջինան տեղափոխվում է եղբոր մոտ: ֆաբրիցոն մեծանում է նրա աչքի առաջ: Տասնյոթ տարեկան բարետես տղան, Նապոլեոնի փառքով ոգևորված, գաղտնի փախչում է Ժուան ֆրանսիացիների բանակում կռվելու համար:

Առաջին իսկ ֆրանսիական քաղաքում Ֆաբրիցոյի արտաքինը և խոսվածքը կասկած են հարուցում և նրան ձերբակալում են: Վաթերլոոյի նախօրյակին բանտապանի կինը օգնում է նրան փախչել: Նա հասնում է մարտի դաշտ, սակայն ընդհանուր իրարանցման մեջ չի ճանաչում ոչ մարշալ Նեյին, ոչ էլ կայսրին: Առևտրական մի կին նրան բացատրում է, որ Նապոլեոնը պարտվել է և խորհուրդ է տալիս տուն վերադառնալ: Այդպես էլ անում է: Ժնևում նրան սպասում է Ջինայի ծառան: Իմանում է, որ ավագ եղբայրը մատնել է նրան ոստիկանությանը և հիմա իրեն փնտրում են որպես ապստամբի: Մայրը և կոմսուհի Պետրաներան տանում են Ֆաբրիցոյին Միլան: Նրա գործը, սակայն, հասել է արդեն Վիենա և նրան սպառնում է բանտարկություն Շպիլբերգ ամրոցում: Ստիպված է դիմել ինքնակամ աքսորի:

Ջինան մնում է Միլանում, որտեղ ծանոթանում է ռազմական նախարար Մոսկա դելա Ռովերե Սորեդզանայի հետ: Մոսկան սիրահարվում է Ջինային և պատրաստ է թողնել ծառայությունը, թեպետ ամուսնացած է և ապրել որտեղ սա կկամենա:  Կա նաև ուրիշ նախագիծ: Ջինան ֆիկտիվորեն ամուսնանում է դուքսի հետ, որին Մոսկան խոստացել է շքանշան, ինչը թույլ է տալիս նրան մնալ Պարմում:

Այդպես էլ անում են: Շուտով դքսուհի Ջինա Սանսեվերինան փայլում է Պարմի բարձրաշխարհիկ հասարակության մեջ:

Պարմի արքունիքում կան երկու թշնամի կուսակցություններ: Իշխանության գլուխ կանգնած ռոյալիստներին առաջնորդում է Մոսկան, իսկ լիբերալներին՝ հարուստ արկածախնդիր մի կին՝ մարկիզուհի Ռավերսին: Ինքը իշխանը միապետ դառնալուց հետո մշտապես վախի մեջ է: Գլխավոր ֆիսկալ Ռասսիի խորհրդով երկու լիբերալների մահապատժի ենթարկելուց հետո նա լրիվ կորցրել է խելքը: Կոմս Մոսկայի մեծ իշխանությունը թագավորի վրա բացատրվում է նրանով, որ իր դիվանագիտական ճարպկության շնորհիվ իշխանը ստիպված չէ կարմրել իր վախկոտության համար: Ֆիսկալ Ռասսին ֆավորիտների թվում է լոկ այն պատճառով, որ անվերջ արքայազնին սպառնացող կեղծ բացահայտումներ է անում: Հենց որ նկատում է, որ արքայազնի վախերը թուլանում են, բացահայտում է հերթական սուտ խռովությունը, որի մեղավորները հայտնվում են Պարմի աշտարակում:

Դքսուհուն դուր է գալիս իր նոր կյանքը: Սակայն Ֆաբրիցոյի ճակատագիրը նրան հանգիստ չի տալիս: Կոմսը խոստանում է Ֆաբրիցոյի ցանկության դեպքում օգնել նրան դառնալ Պարմի արքիեպիսկոպոս: Դքսուհին ուղարկում է Ֆաբրիցոյին Նեապոլի հոգևոր ակադեմիա:

Նեապոլում Ֆաբրիցոն վարում է անկարգ կյանք: Շատ են նրա երկրպագուհիները, սակայն նրանցից ոչ մեկը լուրջ դեր չի խաղում նրա կյանքում: Երեք տարի անց նա հանձնում է քննությունները, ստանում է «մոնսինյոր» կոչվելու իրավունքը և վերադառնում է Պարմ: Դքսուհին երջանիկ է, քանի որ Ֆաբրիցոն ապրում է Սանսեվերինի դղյակում: Սակայն շուտով Ֆրաբրիցոն անհանգստություն է զգում: Նա զգում է դքսուհու անսովոր հակումն իր նկատմամբ: Բայց նա համոզված է, որ չի կարող սիրել դքսուհուն, քանի որ երբեք ոչ մի կին նրան հաճելի չէ առավել, քան լավ զբոսանքը ձիով: Ասելով դքսուհուն, որ սիրում է նրան, նա կստի:

Թատրոնում Ֆաբրիցոն տեսնում է մի գեղեցիկ դերասանուհու, որն իր ազգանվանակիցն է: Մարիետ Վալսերան սիրահարվում է Ֆաբրիցոյին, բայց նա ունի թատրոնում հովանավոր: Դա դերասան Ջիլետտին է: Սա քաջ է, ուժեղ, եղել է նապոլեոնյան բանակի զիվոր և սպառնում է սպանել մոնսինյորին: Պաշտպանվելով քաղաքից դուրս հանկարծակի հարձակումից Ֆաբրիցոն սպանում է Ջիլետտիին: Ստիպված է լքել Պարմը: Կանգ  է առնում Բոլոնիայում: Այստեղ հանդիպում է Մարիետին և մոռանում է իր խնդիրները:

Այդ ընթացքում Պարմում քննարկվում է, թե որքանով կազդի դերասան Ջիլետտիի սպանությունը Մոսկայի կաբինետի վրա: Իշխանը, ցանկանալով ստորացնել դքսուհուն, հրամայում է Ռասսիին քրեական  գործ սկսել Ֆաբրիցոյի նկատմամբ: Եթե Ֆաբրիցոյին դատապարտեն, նրան սպասում է մահապատիժ կամ էլ կալանավայր:

Դքսուհին դիմում է ծայրահեղ քայլի: 

Մեկնում է իշխանի մոտ: Իշխանը կասկածում է, որ դքսուհին կգա: Կուզեր, որ այդ հպարտ գեղեցկուհին խնդրեր և պաղատեր իրեն: Բայց նա սխալվում է: Դեռ երբեք չէր տեսել դքսուհուն այդքան կենսասեր, թեթև և ուրախ: Եկել է հրաժեշտ տալու և շնորհակալ լինելու իշխանի այսքան տարիների բարեհաճ վերաբերմունքի համար: Իշխանը զարմացած և ստորացած է: Վախենում է, որ մեկնելով այս կինը ամենուր կպատմի իր տիրակալի գիշերային վախերի մասին: Նա պիտի կանգնեցնի դքսուհուն: Թուղթ է ստորագրում, որտեղ խոստանում է չհաստատել Ֆաբրիցոյի գործով վճիռը: Սակայն իրեն անչափ ստորացված է զգում և հաջորդ առավոտյան հրաման է արձակում բանտարկել դել Դոնգոյին, հենց որ սա հայտնվի իր տիրույթում:

Մարկիզուհի Ռավերսին թակարդ է սարքում Ֆաբրիցոյի համար՝ դքսուհու անունից հանդիպում նշանակելով նրան Պարմի մոտակայքում: Ֆաբրիցոյին շղթայակապ ուղեկցում են Պարմի աշտարակ:

Աշտարակի պարետ Ֆաբիո Կոնտին է ընդունում նրան: Կոնտիի դուստրը՝ Կլելիան, որին Ֆաբրիցիոն տեսնում է բանտի ճանապարհին, այսուհետ դուրս չի գալիս նրա գլխից:

Նրա բանտախցի լուսամուտը նայում է բակին, որտեղ Կլելիան կերակրում է իր թռչուններին: Սակայն բանտարկյալի լուսամուտը փակում են այնպես, որ նա կարողանա տեսնել միայն երկինքը: Ֆաբրիցոն կարողանում է փայտի մեջ փոքրիկ բացվածք փորել և Կլելիայի հետ դրա միջով փոխանակված հայացքները դառնում են նրա կյանքի հիմնական ուրախությունը: Նրանք շփվում են այբուբենի միջոցով: Ֆաբրիցոն ածխով տառեր է գրում իր ափերին: Գրում է նաև երկար նամակներ իր սիրո մասին, որոնք մութն ընկնելուն պես պարանով իջեցնում է աղջկան:

Իշխանն ասում է Ռասսիին, որ քանի դեռ կենդանի է Ֆաբրիցոն, նա իրեն լիարժեք տիրակալ չի զգում:

Դքսուհին անսահմանորեն ատում է իշխանին, սակայն կարող է վրեժ լուծել միայն միջնորդավորված եղանակով: Նրան պատրաստ է օգնել աքսորյալ բանաստեղծ, իշխանի թշնամի Ֆերանտե Պալլան: Իմանալով, թե ինչ ճակատագիր է սպասում Ֆաբրիցոյին, դքսուհին փորձում է կազմակերպել նրա փախուստը: Փոխանցում է ամրոցի հատակագիծը և պարան: Դքսուհին չգիտի, որ բանտարկյալը այնքան էլ չի տենչում ազատություն, քանի որ չի պատկերացնում իր կյանքն առանց Կլելիայի:

Ֆաբրիցոն և Կլելիան հանդիպում են ամրոցի աղոթարանում, սակայն աղջիկը հակված չէ սիրո բացատրություն լսել: Աղաչում է Ֆաբրիցոյին փախչել: Կա պայմանավորվածություն, որ նա կարող է փախչել հենց աղոթարանից: Ամեն վայրկյանը թանկ է: Աղջիկը երդվում է Տիրամորը, որ եթե Ֆաբրիցոյին հաջողվի փախչել, նա պատրաստ է այլևս երբեք չտեսնել երիտասարդին: Փախուստը հաջողվում է: Ֆաբրիցոն իջնում է աշտարակի գլխապտույտ բարձրությունից և միայն ներքևում կորցնում է գիտակցությունը: Դքսուհին տանում է նրան Լուգանո:

Նրանք երջանիկ չեն: Դքսուհին չի ճանաչում ի դեմս լռակյաց Ֆաբրիցոյի իր երբեմնի կենսուրախ սիրուն: Նա այլևս այդքան չի սիրում տղային, սակայն տանջվում է այն մտքից, որ Ֆաբրիցոն տարված է ուրիշ կնոջով:

Լուրեր են գալիս Պարմից, որ իշխանը մահացել է, իսկ ծագած ապսատմությունը գլխավորում է Ֆերանտե Պալլան: Կոմսը ճնշում է ապստամբությունը, իսկ գահին է նստում հանգուցյալ իշխանի որդին: Հիմա դքսուհին և Ֆաբրիցոն կարող են վերադառնալ Պարմ:

Բայց քանի որ գործը շարունակում է քննության մեջ գտնվել, Ֆաբրիցոն պիտի դարձյալ բանտարկվի և սպասի վճռի: Նա կամավոր վերադառնում է բանտ և Կլելիան մի օր սարսափով տեսնում է նրա դեմքը բանտախցի լուսամուտից:

Կլելիայի հայրը թունավոր ճաշ է հրամայում տալ ֆաբրիցոյին: Կլելիան իմանալով այդ մասին ներխուժում է բանտախուց և շրջում է կերակուրով սեղանը:

Ֆաբրիցոյին արդարացնում են և ազատում: Նա նույնիսկ եկեղեցական պաշտոն է ստանում և քարոզներ է կարդում: Սակայն նա դժբախտ է, քանի որ Կլելիան հավատարիմ է Տիրամորը տված խոստմանը և հրաժարվում է տեսնել իրեն: Հոր կամքին հնազանդ ամուսնանում է մարկիզ Կրեշենցայի հետ:

Ֆաբրիցոն հուսահատության մեջ է: Կլելիան, հասկանալով, թե ինչ տառապանքների է ենթարկում Ֆաբրիցոյին, թույլ է տալիս նրան տեսնել իրեն, բայց միայն մութ ժամանակ: Այդպես շարունակվում է 3 տարի: Կլելիան որդի է ունենում: Ֆաբրիցոն սիրում է տղային և ուզում է, որ սա ապրի իր հետ: Սակայն պաշտոնապես երեխայի հայր է համարվում Կրեշենցան: Հարկավոր է փախցնել երեխային, իսկ հետո լուրեր տարածել նրա մահվան մասին: Երեխային գողանալ հաջողվում է: Սակայն նա մահանում է: Չդիմանալով վշտին մահանում է նաև Կլելիան: Ֆաբրիցոն հեռանում է Պարմի մենաստան:

Դքսուհի Սանսեվերինան ամուսնանում է կոմս Մոսկայի հետ և ընդմիշտ հեռանում է Պարմից: Ամեն բան նրա կյանքում, թվում է, թե լավ է ընթանում: Սակայն իմանալով, որ իր սիրելի Ֆաբրիցոն անցկացնելով  Պարմի մենաստանում ընդամենը մեկ տարի մահացել է, դքսուհին շուտով հետևում է նրա օրինակին:

Տես նաև Կարմիրն ու սևը և Վանինա Վանինի