Տերենցիուս | Կյանքը և գործը

Պուբլիուս Տերենցիուս Աֆրին (195 – 159 թթ.) մանուկ հասակում որպես ստրուկ Կարթագենում գնել և Հռոմ է բերել սենատոր Տերենցիուս Լուկանը: Նկատելով բացառիկ ընդունակությունները՝ տերը նրան ուսման է տալիս և ազատություն շնորհում: Դառնալով Հռոմի գրական խմբակներից մեկի մասնակից՝ նա օգտվում է հայտնի քաղաքական գործիչ Սկիպիոն Աֆրիկացու հովանավորությունից: Վերջին տարիներին մեկնում է Հունաստան, սակայն հետադարձ ճանապարհին ծովում նավը խորտակվում է՝ հետը տանելով նրան և Մենանդրոսի կատակերգությունների իր թարգմանությունները:

Տերենցիուսի կատակերգությունները պալլիատաներ էին. մեզ հասած 6 կատակերգությունից 4-ը գրված են Մենանդրոսի սյուժեներով: Առավել հայտնի են նրա «Սկեսուր» և «Եղբայրներ» կատակերգությունները:

«Սկեսուրի» սյուժեն նույնությամբ կրկնում է Մենանդրոսի «Միջնորդ դատարանը»: Այստեղ նույնպես գլխավոր հերոս Պամփիլոսը կնության է առնում Ֆիլումենային, որին 9 ամիս առաջ հարբած ժամանակ բռնաբարել է, բայց ի տարբերություն հունական տարբերակի, նաև գողացել էր աղջկա մատանին: Հետաքրքիր է սկեսուրի կերպարը, որը, չիմանալով հարսի տնից գնալու պատճառը, իրեն է մեղադրում և անգամ պատրաստակամություն հայտնում երիտասարդների երջանկության համար հեռանալ քաղաքից: Կատակերգության ավարտը բնականաբար բարեհաջող է. ազնիվ հետերան հայտնում է, որ Պամփիլոսի իրեն նվիրած մատանին պատկանում է Ֆիլումենային, ճշմարտությունը բացահայտվում է, երջանիկ Պամփիլոսը ընդունում է կնոջն ու նորածին երեխային, շնորհակալություն է հայտնում հետերային, սակայն նրա ազատության համար փրկանք չի վճարում:

«Եղբայրներ» կատակերգության մեջ քննվում է դաստիարակության հարցը: Դեմեա և Միկիոն եղբայրները դավանում են տարբեր սկզբունքներ՝ Միկիոնը, որը, չունենալով զավակ, որդեգրում է եղբոր որդիներից մեկին, ազատամիտ քաղաքացի է և քանի որ դաստիարակվել է հունական ոգով ու հարում է էպիկուրյան փիլիսոփայությանը, որդուն դաստիարակում է վստահության և ազատության սկզբունքներով: Դեմեան, որ ներկայացնում է գյուղական մտածելակերպ, իր որդուն դաստիարակում է խստության և վախի մթնոլորտում: Միկիոնի որդի Էսքինոսը սիրահարվում է աղքատ մի աղջկա և ստանում է ամուսնանալու հոր համաձայնությունը: Պարզվում է, սակայն, որ նա առևանգել է մի ուրիշ աղջկա: Բարձրացած աղմուկը ստիպում է Էսքինոսին խոստովանել, որ հանցանքը կատարել է հանուն եղբոր, որը հորից վախենալով չէր կարող հանդիպել սիրած աղջկան: Տեսնելով իր սկզբունքների տապալումը, Դեմեան զղջում է իր արարքների համար:

Ի տարբերություն Պլավտուսի Տերեցիուսը իր պիեսներում չի օգտագործում ակրոբատիկա, բուֆոնադ, զավեշտական իրադրություններ, կոմիկական կերպարներ, գռեհկաբանություն: Դերասանները չեն դիմում հանդիսատեսին: Հեղինակի կյանքի օրոք նրա գործերը ժողովրդականություն չեն վայելել: Հուլիոս Կեսարը կոչել է նրան «կիսամենանդրոս»: 17-րդ դարում Մոլիերը օգտագործել է «Ֆորմիոնը» և «Եղբայրները» իր «Սկապենի խարդախությունները» և «Ամուսինների դպրոց» կատակերգություններ համար, իսկ 18-րդ դարում Տերենցիուսի կատակերգությունները օրինակ են ծառայել «լալկան» կատակերգության և «քաղքենիական» դրամայի հեղինակների համար:

Տես նաև Պլավտուս Կյանքը և գործը, Արիստոփանես Ամպեր և Լուկիանոս Կյանքը և գործը